Mũi tiêm lenacapavir – Hy vọng mới trong cuộc chiến chống đại dịch HIV
Với sự chấp thuận chính thức từ Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), lenacapavir – loại thuốc tiêm phòng HIV chỉ cần sử dụng hai lần mỗi năm – đang mở ra một chương mới đầy hứa hẹn trong cuộc chiến kéo dài nhiều thập kỷ chống lại đại dịch HIV/AIDS.
Bước đột phá trong điều trị và phòng ngừa HIV
Lenacapavir (LEN) là sản phẩm nghiên cứu của Gilead Sciences, một trong những tập đoàn dược phẩm hàng đầu của Mỹ. Khác với vaccine, lenacapavir không “huấn luyện” hệ miễn dịch để nhận biết virus, mà hoạt động như một thuốc kháng virus (ARV) tác dụng kéo dài thuộc nhóm ức chế capsid – phần vỏ protein bao quanh vật chất di truyền của HIV.
Theo Tiến sĩ Patrick Amoth, Tổng giám đốc y tế Kenya, “Lenacapavir không phải là vaccine. Đây là thuốc ARV giúp ngăn ngừa lây nhiễm HIV hiệu quả cho những người chưa bị nhiễm.”
Thuốc được sử dụng trong dự phòng trước phơi nhiễm (PrEP) – tức tiêm cho người có nguy cơ cao trước khi tiếp xúc với virus. Cơ chế hoạt động của lenacapavir là phá vỡ lớp vỏ capsid, khiến virus không thể tự nhân bản, từ đó bảo vệ cơ thể khỏi lây nhiễm.
Thay đổi cuộc chơi trong bối cảnh toàn cầu chững lại
Sau nhiều thập kỷ nỗ lực, cuộc chiến chống HIV toàn cầu đang bước vào giai đoạn khó khăn. Theo số liệu của UNAIDS, năm 2023 ghi nhận khoảng 1,3 triệu ca nhiễm mới và 39 triệu người đang sống chung với HIV trên toàn thế giới.
Các phương pháp PrEP hiện nay như thuốc uống Truvada hàng ngày hay tiêm Cabotegravir mỗi 1–2 tháng vẫn gặp thách thức lớn về tuân thủ điều trị – một yếu tố then chốt ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả phòng bệnh.
Đây chính là lý do khiến lenacapavir trở thành “ngôi sao mới” trong giới y học. Với chỉ hai mũi tiêm mỗi năm, lenacapavir gần như xóa bỏ gánh nặng uống thuốc hàng ngày và giúp người dùng duy trì bảo vệ liên tục.
Các thử nghiệm lâm sàng cho thấy hiệu quả của thuốc đạt trên 99% trong việc ngăn ngừa lây nhiễm HIV qua đường tình dục.
Theo bà Astrid Berner-Rodoreda, chuyên gia tại Viện Y tế Toàn cầu Heidelberg (Đức), “Một mũi tiêm hai lần một năm là sự giải tỏa lớn cho những người gặp khó khăn trong việc uống thuốc mỗi ngày hoặc sợ bị kỳ thị khi dùng thuốc.”
Được WHO phê duyệt, mở đường cho ứng dụng toàn cầu
Sau khi gây tiếng vang tại Hội nghị Khoa học về HIV của Hiệp hội AIDS Quốc tế (IAS) tổ chức ở Kigali, Rwanda, lenacapavir đã nhanh chóng được các cơ quan quản lý phê duyệt.
Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Mỹ (FDA) cấp phép lưu hành vào đầu tháng 7/2024, và ngay sau đó WHO chính thức đưa lenacapavir vào hướng dẫn điều trị, khuyến nghị như một lựa chọn PrEP bổ sung.
Tổng Giám đốc WHO Tedros Adhanom Ghebreyesus khẳng định:
“Trong khi vaccine HIV vẫn còn xa vời, lenacapavir là điều tốt nhất tiếp theo mà nhân loại có được.”
Bài toán chi phí – Thách thức lớn nhất của bước tiến đột phá
Dù mang lại hy vọng to lớn, lenacapavir vẫn đối mặt với một rào cản không nhỏ: giá thành điều trị.
Tại Mỹ và châu Âu, Gilead công bố chi phí điều trị có thể lên tới 40.000 USD mỗi người mỗi năm – một con số quá cao đối với phần lớn quốc gia có thu nhập thấp, đặc biệt là khu vực châu Phi cận Sahara, nơi gánh chịu ảnh hưởng nặng nề nhất của đại dịch HIV.
Để khắc phục bất bình đẳng này, WHO, Unitaid và Gilead đã phối hợp triển khai kế hoạch tiếp cận toàn cầu. Theo đó, phiên bản thuốc generic (thuốc gốc) của lenacapavir dự kiến sẽ được cung cấp ra thị trường vào năm 2027, với giá chỉ khoảng 40 USD mỗi năm – tương đương chi phí của PrEP dạng uống hiện nay.
Trước mắt, từ năm 2026, các chương trình như PEPFAR (Kế hoạch Cứu trợ AIDS của Tổng thống Mỹ) và Quỹ Toàn cầu sẽ tài trợ triển khai thuốc tại 8–12 quốc gia châu Phi gồm Kenya, Nigeria, Uganda, Zambia và Nam Phi.
Gilead cam kết cung cấp thuốc với mức giá “phi lợi nhuận”, đồng thời miễn phí bản quyền cho 6 nhà sản xuất thuốc generic để phân phối tại 120 quốc gia thu nhập thấp và trung bình.
“Lỗ hổng đạo đức” và nỗ lực đảm bảo công bằng y tế
Dù kế hoạch này được đánh giá là bước tiến lớn, nhiều chuyên gia và nhà hoạt động xã hội đã lên tiếng cảnh báo về một “lỗ hổng đạo đức”.
Một số quốc gia có thu nhập trung bình như Argentina, Brazil và Mexico – vốn từng tham gia vào các thử nghiệm lâm sàng – lại không nằm trong danh sách được hưởng mức giá ưu đãi.
Đại diện Unitaid cho biết tổ chức đang tích cực tìm giải pháp, đảm bảo rằng lenacapavir có thể đến tay mọi người, ở mọi nơi, không phân biệt điều kiện kinh tế hay khu vực địa lý.
Hy vọng mới cho tương lai không còn HIV
Sự ra đời của lenacapavir đánh dấu một bước ngoặt mang tính lịch sử trong nỗ lực kiểm soát và tiến tới xóa bỏ đại dịch HIV/AIDS.
Chỉ với hai mũi tiêm mỗi năm, loại thuốc này không chỉ mang lại hiệu quả phòng bệnh vượt trội, mà còn mở ra hy vọng sống bình đẳng, ít kỳ thị hơn cho hàng triệu người trên toàn cầu.
Trong khi thế giới vẫn chờ đợi một loại vaccine thực sự, lenacapavir đang chứng minh rằng khoa học có thể thay đổi cuộc chiến – từng mũi tiêm một.
🔔 Xem thêm các tin tức sự kiện nổi bật
🎭 Xem thêm các thông tin giải trí
🔗 Website tương tự
